تحولات جدید در اقتصاد انرژی جهان

به گزارش میز نفت ، در حالی وارد ششمین ماه از سال ۲۰۲۵ میلادی شده‌ایم که مشخص شده در اقتصاد انرژی، بسیاری از چیزها طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته در ابتدای دهه فعلی پیش نرفته است؛ بازگشت «دونالد ترامپ» به کاخ سفید، ادامه یافتن جنگ اوکراین و روسیه، سرنوشت نامشخص غزه، تب و تاب تصمیم‌گیری‌های اقلیمی در اجلاس کنوانسیون‌های سازمان ملل متحد و البته مذاکرات این روزهای ایران و آمریکا باعث شده‌ تا تحلیل‌ها به سمتی متفاوت با پیش‌بینی‌های قبلی سوق یافته و به دنبال نتایجی جدید بروند.

دگرگونی در سیاست‌های کاخ سفید از زمستان گذشته تاکنون به تنهایی تبدیل به عاملی شده که وجه سختِ جنگ‌ و درگیری‌های نظامی را تقریبا به کناری رانده و اکثر توجه‌ها را به سمت تنش‌های ژئوپلیتیکی و درگیری‌های اقتصادی معطوف ساخته است.آمریکا یک بار با طرح مساله جنگ سرد، خود و بسیاری از کشورهای دنیا را وارد فضایی متفاوت کرد و حالا ترامپ قصد دارد تا این رقابت را این بار با جنگ تعرفه‌ها به سمت چین و دیگر رقبای اقتصادی خود بکشاند.

شرکت‌های فعال در حوزه انرژی و منابع طبیعی باید در میان سردرگمی‌ها پیرامون سمت و سوی تحولات کنونی، به مسیر خود ادامه دهند. این گروه از بازیگران اقتصادی باید در این خصوص که چگونه سرمایه‌های خود را تخصیص دهند و نیز میان گزینه‌هایی همچون سوخت‌های فسیلی سنتی و انرژی‌های کم‌کربن دست به انتخاب بزنند.

سردرگمی فعلی در حوزه انرژی حتی به برق هم سرایت کرده است؛ جایی که اصلی‌ترین تامین‌کننده انرژی مورد نیاز پردازش هوش مصنوعی است و در ۲۰۲۵ بیش از همیشه مورد توجه قرار می‌گیرد

طی ۱۸ ماه گذشته این دست شرکت‌ها سرمایه‌گذاری‌های سنگینی را در زمینه ادغام و تملک منابع اقتصادی جدید انجام داده‌اند و فعلا تحلیل‌ها صحبت از تداوم این روند در حوزه نفت و احتمالا معادن دارند. در همین پیوند، نوسانات شدید قیمت کالاهای اساسی، پیش‌بینی شده و در صورت اعمال تعرفه‌ها و ادامه یافتن جنگ تجاری، ممکن است حتی بیش از این تشدید شود.

سردرگمی فعلی در حوزه انرژی حتی به برق هم سرایت کرده است؛ جایی که اصلی‌ترین تامین کننده انرژی مورد نیاز پردازش هوش مصنوعی است و در ۲۰۲۵ بیش از همیشه مورد توجه قرار می‌گیرد.بسیاری از بازیگران مطرح این بازار تصمیم دارند تا تغییرات مهمی را در رویکرد مصرفی خود ایجاد کرده و به سمت انرژی‌های جایگزین‌پذیر حرکت کنند. اکنون اما اصلی‌ترین سوالی که مطرح می‌شود به فرصت‌ها، چالش‌ها و ریسک‌های پیش‌روی بخش انرژی و منابع طبیعی در سال ۲۰۲۵ ارتباط پیدا می‌کند.

«مجمع جهانی اقتصاد» و «وودمکنزی» به عنوان یکی از مطرح‌ترین موسسه‌های تحلیل اطلاعات و داده‌های انرژی‌های جایگزین‌پذیر و منابع طبیعی سعی کرده‌اند با ارائه تحلیل‌های به‌روز شده در جریان پنج ماه اخیر به این سوال اساسی پاسخی مشخص دهند که در بازار انرژی روندها به کدام سو است؟
 

پیامدهای بازگشت ترامپ برای اقتصاد انرژی

ترامپ در دومین دوره ریاست جمهوری خود به شکل خاص روی تجارت جهانی، سیاست‌های اقلیمی و ژئوپلیتیک تمرکز کرده است؛ رویکردی که می‌تواند به شکل خاص با پیامدهای عمیقی برای انرژی و منابع طبیعی همراه شود.عملکرد دولت دوم ترامپ طی چند ماه اخیر به خوبی نشان می‌دهد که سیاست‌های فعلی آمریکا رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۵ میلادی را زیر سایه خود قرار خواهد داد.

در شرایطی که میانگین رشد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان در سال ۲۰۲۴ به ۲.۷ درصد رسیده بود، پیش‌بینی می‌شود که رویکرد جدید ترامپ آن را به سه درصد برساند. در این حال و مشخصا، اعمال تعرفه‌ها از سوی آمریکا با پاسخ‌های جدی از سوی شرکای تجاری واشنگتن همراه شده که می‌تواند نهایتا رشد تولید ناخالص را با کاهشی نیم درصدی همراه کند؛ موضوعی که می‌تواند در ادامه به تاثیر منفی روی تقاضای کالاهای اساسی منتهی شود.

واضح‌ترین مثال در این بحث، احتمال کاهش تقاضای جهانی نفت در حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز می‌تواند باشد که مساوی است با کاهش نیمی از رشد یک ساله این حوزه. جنگ تعرفه‌ها البته تنها بخشی از تصمیمات اخیر ترامپ است و دیگر موضوع مهم به خروج آمریکا از توافق پاریس ارتباط پیدا می‌کند.

انتشار گازهای گلخانه‌ای از سال ۲۰۱۵ تا به امروز روندی افزایشی را پشت سر گذاشته و هیچکدام از کشورهای بزرگ فعلا در مسیر کاهش انتشار خود تا سال ۲۰۳۰ قرار ندارد. کمتر از شش ماه تا برگزاری اجلاس برزیل باقی مانده و به نظر می‌رسد با رویکرد فعلی آمریکا فعلا خبری از کاهش دو درجه‌ای دما نیست.
 

ترسیمی از شکل و شمایل بازار انرژی در نیمه دوم ۲۰۲۵

قیمت انرژی و به خصوص گاز با ادامه یافتن جنگ روسیه و اوکراین همچنان روندی صعودی دارد و فعلا آینده‌ای مشخص را نمی‌توان برای آن در نظر گرفت. از طرفی آمریکا سعی دارد تا به این درگیری پایان دهد و روسیه نشانگانی از تمایل به صلح را نمایان کرده است. مجمع جهانی اقتصاد با در نظر گرفتن سوابق درگیری‌های نظامی در نقاط مختلف دنیا این پیش‌بینی را ارائه کرده که کاهش فعالیت‌های نظامی نهایتا می‌تواند به کاهش اصطکاک تجاری تبدیل شود اما هنوز مشخص نیست که سیاستمداران اروپایی آیا به روند سابق برای خرید و واردات گاز ادامه می‌دهند یا خیر؛ موضوعی که به شکل خاص می‌تواند تاثیری مستقیم روی قیمت داشته و به کاهش احتمالی آن منجر شود.
 

اهداف توافق آب و هوایی پاریس تبخیر می‌شود؟

موسسه وودمکنزی پیش‌بینی کرده که سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی و منابع طبیعی طی شش ماه دوم سال ۲۰۲۵ به رکوردی جدید می‌رسد. تحلیل‌ها با در نظر گرفتن تورم جهانی به هزینه‌ای بیش از ۱.۵ تریلیون دلار اشاره دارند که نسبت به سال ۲۰۲۴، رشدی ۶ درصدی را نمایان می‌کند؛ پیش‌بینی که به شکل خاص مواردی همچون سرمایه‌گذاری در برق و انرژی‌های تجدیدپذیر را ملاک قرار داده است.

نکته جالب این که با وجود افزایش میزان کل سرمایه‌گذاری‌ها اما نرخ رشد این حوزه تقریبا نیمی از انتظاراتی است که در اوایل دهه میلادی مطرح شده بود. در سال ۲۰۱۵ سهم سرمایه‌گذاری‌ روی انرژی‌های کم‌کربن همچون تجدیدپذیرها، هیدروژن و فلزات حیاتی به ۳۲ درصد بود اما این رقم تا سال ۲۰۲۱ با افزایشی قابل توجه همراه شد و به ۵۰ درصد رسید.

موسسه وودمکنزی پیش‌بینی کرده که سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی و منابع طبیعی طی شش ماه دوم سال ۲۰۲۵ به رکوردی جدید می‌رسد. تحلیل‌ها با در نظر گرفتن تورم جهانی به هزینه‌ای بیش از ۱.۵ تریلیون دلار اشاره دارند که نسبت به سال ۲۰۲۴، رشدی ۶ درصدی را نمایان می‌کند

نکته مهم اما در این بخش به توقف افزایش سرمایه‌گذاری‌ها ارتباط پیدا می‌کند. اگر کشورهای اصلی در حوزه انرژی، سطح سرمایه‌گذاری خود روی انرژی‌های کم کربن را تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۶۰ درصد افزایش ندهند، عملا خبری از محقق شدن اهداف توافق پاریس نیست. توافقی که جدای از اهداف مرتبط به کاهش دما، می‌تواند برای مقابله با افزایش استفاده از انرژی‌های کربی و سنتی تاثیرگذاری قابل توجهی داشته باشد.
 

بررسی رفتار غول‌های اروپایی و آمریکایی در بازار انرژی

تحلیل‌های فعلی نشان می‌دهد که تقاضا برای نفت و گاز تا دهه آینده میلادی به همین شکل فعلی ادامه پیدا می‌کند. با این حال شرکت‌های نفت و گاز از ابتدای سال ۲۰۲۳ میلادی خود را برای یک دوره گذار کندتر در فروش منابع انرژی آماده کرده‌اند.

در این زمینه، کمپانی‌های بزرگ آمریکایی حاضر در این حوزه تصمیم گرفته‌اند تا رویکردی محافظه‌کارانه را پیش گرفته و از سهام باارزش و منابع مالی خود برای خرید شرکت‌های مستقل داخلی آمریکا استفاده کنند؛ تصمیمی که باعث می‌شود آنها همواره پتانسیل خود برای افزایش تولید و فروش را حفظ کنند.

اکنون اما یک سوال مهم مطرح می‌شود؛ کمپانی‌های اروپایی همچون «شل»، «بی‌ پی» و «اکوینور» در چه بازه زمانی و به چه شکلی برای تقویت بخش بالادستی خودشان اقدام می‌کنند. وودمکنزی به شکل مشخصی توضیح داده که انتظار فعلی این است که چنین شرکت‌هایی فعلا تمرکز اصلی خود را روی تقویت امور مالی برای رفتن به سراغ گزینه‌های ادغام در سال ۲۰۲۶ قرار داده‌اند.

کمپانی‌های اشاره شده در جریان سال جاری میلادی به سراغ بهبود کیفیت دارایی‌ها و زیرمجموعه‌های خود می‌روند و احتمالا منابع غیراصلی و شرکت‌های نوآورانه را از برنامه کاری خود خارج کنند. با این حال، قیمت‌های پایین نفت و گاز می‌تواند فرصتی برای یک شرکت اروپایی فراهم کند تا یک معامله متحول‌کننده را در سال جاری میلادی انجام دهد. فرصتی که باید دید برای کدام یک از گزینه‌های اشاره شده شکل می‌گیرد.
 

پیش‌بینی سالی پرنوسان برای قیمت نفت، گاز و فلزات

اوپک پلاس سال ۲۰۲۵ میلادی را با استراتژی حفظ قیمت‌ها شروع کرد و فعلا توانسته عملکردی مثبت را در این زمینه به جا گذاشته و بازخوردهایی نسبتا مثبت را شاهد بوده است. همین استراتژی اما آنها در ادامه سال با چالش‌های مهمی روبرو می‌کند. باقی نگه داشتن قیمت نفت برنت در بازه بالای ۸۰ دلار برای چهارمین سال متوالی از همین حالا با چالش‌های جدی همراه است. این در حالی است که عرضه قدرتمند تولیدکنندگان غیر اوپکی می‌تواند این فرصت را در اختیار اوپک پلاس قرار دهد که همچنان ۶ میلیون بشکه در روز را به بازارهای خارجی اختصاص دهد.
 

ترسیمی از شکل و شمایل بازار انرژی در نیمه دوم ۲۰۲۵

مجمع جهانی اقتصاد اما انتظار دارد که اوپک پلاس توانایی افزایش سهم خود از بازار را نداشته باشد و نهایتا قیمت برنت به ۷۰ تا ۷۵ دلار برای هر بشکه کاهش پیدا کند. این وضعیت برای قیمت گاز طبیعی به شکلی کاملا متفاوت دنبال می‌شود. تحلیل‌ها صحبت از بی‌ثباتی و افزایش قیمت گاز طبیعی در جریان سال ۲۰۲۵ دارند و با وجود تنها سه پروژه مهم LNG که امسال راه‌اندازی می‌شوند، پیش‌بینی می‌شود بازار برای رسیدن به حجم‌های جدید در سال ۲۰۲۶ فضای چندانی نداشته باشد.

در میان فلزات، سمت و سوی مس مورد توجه بسیاری از ناظران است. قیمت مس در ابتدای سال ۲۰۲۵ میلادی ۲۰ درصد کمتر از اوج به ثبت رسیده در ماه مه سال ۲۰۲۴ میلادی است. با توجه به این مورد کارشناس‌های بازار انرژی اعتقاد دارند که در بازه‌های کوتاه و بلندمدت می‌توان به افزایش قیمت مس خوش‌بین بود. فعلا کارشناس‌ها از متوسط قیمت ۴.۵ دلار برای مس صحبت می‌کنند که براساس کمبود عرضه در برابر تقاضای رو به افزایش آمریکا و چین، منطقی است.
 

برق، انرژی‌های تجدیدپذیر و سالی برای شتاب نوآوری

برای سال‌ها است که زیرساخت انتقال انرژی در نقاط مختلف دنیا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان سنتی ارائه می‌شود و از این جهت مقاومت قابل توجهی با نمونه‌های تجدیدپذیر وجود دارد.مجمع جهانی اقتصاد انتظار دارد که اوپک پلاس توانایی افزایش سهم خود از بازار را نداشته باشد و نهایتا قیمت برنت به ۷۰ تا ۷۵ دلار برای هر بشکه کاهش پیدا کند

در حال حاضر فرآیندهای دشوار برای گرفتن مجوز و اتصال به شبکه در کشورها از جمله مواردی محسوب می‌شوند که نقش مانع رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر را ایفا می‌کنند. نشانه‌های اولیه اما به این موضوع اشاره دارد که سال ۲۰۲۵ و شش ماه باقی مانده از آن می‌تواند به عنوان دوره‌ای تازه برای تجدیدپذیرها محسوب شود.

از سال ۲۰۲۲ تاکنون که آلمان اصلاحات مهمی را در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده و استفاده از انرژی بادی در سطح خشکی با افزایشی ۱۵۰ درصدی همراه شده است.

ترامپ و آمریکا از سوی دیگر به این موضوع اشاره داشته‌اند که فرایند دریافت مجوزها به زودی با اصلاحات ساختاری متحول می‌شود؛ اصلاحاتی که در سال ۲۰۲۳ با تصویب کمیسیون فدرال تنظیم مقررات انرژی شروع شد و قرار است جریان آن با سرعت بیشتری پیگیری شود.

با تمام این تفاسیر مراکز داده و هوش مصنوعی در این روزها بخش بزرگی از مصرف برق در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته را تشکیل می‌دهند و دغدغه‌های جدی در این زمینه وجود دارد که کمپانی‌های مصرف کننده بتوانند به مرور خود را از فرایندهای سنتی خارج کرده و انرژی مورد نیازشان را از طریق نمونه‌های تجدیدپذیر جایگزین کنند.


جمع‌بندی

تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های صورت گرفته از سوی مجمع جهانی اقتصاد و موسسه‌های تحلیل داده به خوبی نشان می‌دهد که بخش مهمی از آینده بازار انرژی با سرنوشت درگیری‌های نظامی و تجاری در نقاط مختلف دنیا گره خورده است.

حل شدن هر کدام از این چالش‌ها می‌تواند به کاهش قیمت انرژی منتهی شود اما فعلا نمی‌توان آینده‌ای واضح را برای هر کدام از آنها در نظر گرفت. با این حال می‌بینیم که داده‌ها به شکل کلی به خصوص در زمینه گاز طبیعی روندی رو به رشد را ترسیم می‌کنند که در حال پشت سر گذاشتن جریان طبیعی خود است.

روندهای کنونی بازار جهانی انرژی را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن مقاومت اوپک در زمینه قیمت نفت در نظر گرفت و به احتمال فراوان باید شاهد کاهش قیمت نفت برنت باشیم. راه حل مقابله با تاثیرات منفی چنین اتفاقاتی برای سال‌ها است موضوع بحث و نظرها بوده و صحبت‌های مفصلی پیرامون آن شکل گرفته است.

از سوی دیگر باید گفت، انرژی‌های جایگزین‌پذیر کلید برطرف کردن بسیاری از چالش‌های شش ماه و یک سال آینده هستند و فعلا برای رسیدن به شرایطی ایده‌آل در زمینه استفاده از آنها تمرکز اصلی در کشورها مختلف باید روی روندهای اجرایی و زمینه‌سازی بهره‌گیری از این انرژی‌ها متمرکز باشد؛ روندهایی که باعث شده‌اند تا تمایل به استفاده از چنین منابعی در شرایط فعلی بالا نباشد و باید برای تغییر رویکردها به طور گسترده، دچار تغییراتی اساسی شوند.
منبع : ایرنا 

سه شنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۴ ساعت ۱۳:۴۴